Mendi irteera hau, Albi aparkalekutik hasi eta Aralarko hiru gailur kateatu ondoren ibilbide zirkular bat osatuaz leku berean bukatu genuen. Laino-itsu haundiarekin irten ginen Albi aparkalekutik eta joaneko ibilbidea, Txameni (1299 M) zein Gamboa (1413 M) iritxi bitartekoa laino artean egin genuen. Hau horrela izanik, Unaga eta Etzantzako larreetan barrena, galdu gabe aurrera egiten nahiko lan izan genuen.
Bainan Aralarren laino artean oinez ibiltzeak badu bere xarma berezia.Lainoak badu zerbait magiatik, misteriotik, gogoeta zein irudimenetik ere.
Mendi gailurren profilak lausotu egiten dira eta inguruko paisaia imajinatzera gonbidatzen zaitu. Jolas bat bezalakoa da. Pixkanaka-pixkanaka, lanbroa desagertzen ari dela, eta mendiak gaueko amets lozorro batetik esnatzen ari direla dirudi. Irudi berezi horietaz gozatzea, edertasunez beteriko amets bat bezalakoa da.
Eguna argitzean, behiak, behorrak eta ardiak dira Aralarko larreen jabeak. Ia ezinezkoa da kilometrorik egitea abereekin topo egin gabe. Gipuzkoa eta Nafarroa arteko mugan aurkitzen dira Ganboa eta Pardarri.
Gamboa gailurreko irudi zirkular bat
Gamboa Aralar mendiguneko bigarren gailurrik garaiena da, eta Aralarrek Gipuzkoan duen garaiena.
Pardarri gailurreko irudi zirkularra
Gamboak hegoaldean Pardarri (1.396 m) eta Lizasoko lepoa (1.296 m) ditu inguruan.
Ekialderantz berriz, Arritzagako amildegia dago, bere meategi zaharrak daudelarik bertan.
Menditxikiko muino txikitik (1.347 m) igarota. Ipar-mendebaldean berriz Ganbo-txiki (1.377 m) eta Arrubi-gaina (1.325 m) gailurrak daude.
Iparraldera begiratuta Txindoki gailur enbletatikoa dago(1.343 m) eta mendigailur guzien erdian Alotzako larre zabalak aurkitzen dira.
Itzulera Igaratza eta Guardaetxetik barrena egin genuen.
Aztarna megalitiko ugariren ingurunea da Aralar. Honako hau da horietako adibide bat, historiaurreko hilobi bat irudikatuko luke harri multzo honek.
Beaskingo cromlech ondoan dagoen ikurra
Albi aparkalekutik Txameni bidean dagoen borda hau, garai batean zerrian babes leku bezala erabiltzen zuten.
Txameni gailurretik grabatutako irudiak, laino itxuarekin ez zen ezer ikusten
Aralarko larreetan azken urteotan egin diren azterketei esker, egun ikus dezakegunarekin alderatuta oso bestelakoa den paisaia bat deskribatu dezakegu. Egungo larre zabaletan, baso itxiak zeuden duela bi mende inguru. Paraje horietan egun ardi ugari bazkatzen badira ere, iraganean gehienbat behi eta zerriak, eta, neurri apalago batean, ardiak ibiltzen ziren.
Artzain horiek egun hogeita hamar bat kortatan biltzen dira, nahiz eta dokumentazioaren arabera, gutxienez ehun korta edo saroi dauden. Egun, tamalez, saroi horien horma batzuen hondarrak baino ez dira geratzen. Basoa artzainek eta auzotarrek ustiatu ohi zuten; bertatik ateratzen zuten txaboletarako behar zuten erregaia edo etxeak egiteko edo industriak garatzeko behar zuten materiala. XVIII. mendearen erdialdetik aurrera, ikazkinak agertzearekin batera, gauzak goitik behera aldatu ziren eta paisaia erabat antropizatu eta basoko masa horrek nabarmen egin zuen atzera. Gizabanakoak eta taldeak harreman zuzenagoa zuen jarduerak garatzen zituen natura ingurunearekin eta bertan bilatzen zituen bizirauteko behar zituen baliabideak.
Hemen joaneko ibilbidea duzue, Albi aparkalekutik hasi eta Pardarira artekoa.
Kaxkabeltz txikia (Poecile palustris)
Hemen bueltako bidea, Pardarritikan, Gamboa zein Albi aparkalekura arteko ibilbidea.
Enirio-Aralarko Mankomunitatea, Partzuergo Nagusiarekin batera, mendiak eskaintzen dituen baliabideak modu berezian aprobetxatzeko azken adibideetakoa dugu. Beste garai batzuetan, Gipuzkoako eta Euskal Herri osoko ia mendi guztiak inguruko herrienak ziren. Espazio horien ikuskera tradizionalaren jatorria historiaurrean egon daiteke, garai horretan izaera jentilizioa zuen gizarte antolamendua nagusitzen baitzen. Mendi horiek inguruko biztanle eta herrien arteko topagune izan ziren, eta hainbat formula erabili zituzten ondasunak partekatzeko (mankomunitateak, mendi frankoak, partzuegoak). Egun arraroa egiten zaigu hori; izan ere, jabetza pribatua eta indibiduala ia sakratua da.
Mankomunitate hori 1409ko azaroaren 14an sortu zen, orduantxe erabaki baitzuten hainbat herrik bertako jauntxoa zen Ojer Amezketari Enirio eta Aralarko eskubideak (''mortueros y herbajes'') 1.400 florinen truke erostea. Hamarkada bat lehenago, Gaztelako Erregeak aipatutako jauntxoari eman zizkion eskubide horiek, eskainitako zerbitzuen ordainetan; Mankomunitateko herriek, orduan, eskubide horiek aldarrikatu zituzten, oso aspalditik haienak zirela argudiatuta. Mendeetan zehar arazoak eta tirabirak izan ziren, baina azkenean salerosketa akta baten bidez amaitu ziren.
Iturria: Ordiziako Udalak 2009. urtean argitaratutako "SANTA ANA ORDIZIA" aldizkaria.
Egilea: ALFREDO MORAZA, Mankomunidadearen Historia liburuaren egilea
Sai arrea (Gyps fulvus)
Goiko irudi hau, Aralarko larre zabalen erdian dagoen hezegune bat da. Guk hezegune hau lehortuta aurkitu genuen bainan urteko sasoi askotan ura egoten da bertan. Hezeguneetako berezko espezieak babesteko ingurune osoa hesituta dago. Hesituta egotearen arrazoia zera da, Aralarren udara partean egoten den ganadu multzo haundiak ingurune hau zapaldu ez dezan. Hezegunetako lurra oso hauskorra izaten da eta batez ere behi eta behorrek ondatzen dute lur mota hau, ez hainbeste ardiek. Hainbat espezientzako ere babesleku suertatzen dira ingurune hauek, besteak beste ur irusta (Menyanthes trifoliata) edo uhandre alpetarrarentzako (Ichthyosaura alpestris)
Hezegune hauek balioan jartzen dituen kartela
Pitxartxar buru beltza (Saxicola torquata) gaztea
Ibilbidearen hasiera partean pagadi ederrak daude
Belatz gorria (Falco tinnunculus)
Cirsium vulgare
Miru gorria (Milvus milvus) eta Belatxinga mokogorria (Pyrrhocorax pyrrhocorax)
Enborretako perretxikoa
Kaskabeltza (Parus major)
Mendi txirta (Anthus spinoletta)
Guardaetxe eta Igaratza artean dauden pagadiak
Gailupa (Pyrrhula pyrrhula) gaztea
Igaratza
Tuntuna (Prunella modularis) laino artean
Gambotikan Lareoko urtegiari ateratako argazkia
Txoka arrunta (Carduelis cannabina)
Bellis sp
Zozoa (Turdus merula)
Gambo gailurra
Beste Kaxkabeltz txiki (Poecile palustris) bat
Pardarri eta Gambo artean
Cernuella virgata
Eguerdiarte ez zuen lainorik altxatu
Igaratzatik Enerio bidean
Motxilan kateatu zitzaidan beldar bat, liztor batena beldarra dela dirudi
