KOPAKO HARRIA (596M) AIAKO HARRIA 2025 apirilak 23 GIPUZKOA

Oraingo ibilbide zoragarri hau, Aiako Harrien hegoaldeko magaletatik hasi genuen, Ursain gainetik hasi eta Beran bukatzeko. Kopako Harria (596 m) Aiako Harrien hegoaldeko aurpegian dagoen gailur ikusgarri bat da, GR-11 ibilbide ospetsuaren ondoan. Nafarroa eta Gipuzkoa arteko muga naturala osatzen du, eta Bidasoa ibaiaren goialdean kokatzen da, Endarlatsa inguruan.

Gipuzkoan jarduera ekonomikoa izan da mendietan mendeetan zehar eta basoak oso landuak daude. Endara inguruko basoetan ere egon da giza jarduera baina aspaldi utzia da. Ondorioz berreskuratzen joan da. Horrelako baso masa natural gutxi ditugu hemen inguruan eta horri lotutako fauna (Okilak, basa-harrapariak...) eta landaredia dira hemengo balio handienak. Behekaldean dituzue horietako adibide batzuk.

Endara inguruko hariztia, Aiako Harria Natura Parkearen barruan, Gipuzkoa osoan ikusi dudan altxor haundienetako bat da. Bereziki geroz eta harizti natural gutxiago daudelako, eta gainera hainbeste haritz kandugabeko zuhaitz (Quercus petraea) daudelako, haritz hauek oso toki gutxietan mantendu dira. Haritz kandugabea (latinez Quercus petraea) Euskal Herriko zuhaitz autoktonoa da, eta haritz kandudunaren (Quercus robur) oso antzekoa. Biek ala biek “haritz” izena jasotzen dute, baina bada ezberdintasun nabarmen bat: "Kandu" edo "txortena" da ezkurrak adarretik zintzilik egoteko erabiltzen duen zurtoin txikia. Haritz kandugabeak ez du txortenik: ezkurrak zuzenean ateratzen dira adarretik, gerezi baten moduan zintzilik egon gabe. Hortik datorkio izena: kandugabe". 

Haritz kandugabeen basoak ez dira oso arruntak Gipuzkoan. Izan ere, mendeetan zehar baso zabalak galdu egin dira, eta espezie hau ez da hain ugaria haritzen familiaren barruan. Haritz kanduduna (Quercus robur) zabalduago dago Gipuzkoan, batez ere ibaiertzetan eta lur emankorretan. Baso mistoetan eta behe-lautadetan aurkitzen da sarri, eta baserri inguruko zuhaitz bakarti gisa ere ohikoa da.

Kopako harri gailurretik grabatutako irudiak

Euriaren eta hezetasunaren eraginez, basoak berde-berde aurkitu genituen, euri asko egiten duen eskualdean dago kokatua eta bertan ondo kontserbatutako baso atlantiko batekin egin genuen topo: haritzak, gaztainondoak edo pagoak dira nagusi bertan. 

Orkatza (Capreolus capreolus)

Baso ikusgarri hauek biodibertsitate handiko habitatak dira, eta berebiziko garrantzia dute, batez ere Irun edo Errenteria bezalako ingurune hain poblatuetatik gertu egonik. Hemen, denborak beste erritmo bat du, eta naturak berak markatzen du pausoa.

Kopako harriaren hegoaldeko aurpegia

Kopako Harriaren harroilak eta harkaitz-formazioak ikusgarriak dira, eta Aiako Harrien granitozko masa horren parte dira.

Gailurretik, ikuspegi zabalak daude: mendebaldera Larrun, iparraldera Bidasoa eta itsasoa, eta hegoaldera Nafarroako mendialdea dago.

 Okil ertaina (Leiopicus medius)

Ingurua hegazti behaketarako leku paregabea da. Bere harroiletan sai arreak eta belatzak ikusi genituen, eta baso eder horietan okilen soinua edo kaxkabeltz eta abarrena nun nahi entzuten zen. 

Sai arrea (Gyps fulvus) 

Ibilbidean zehar Endara urtegia igaro genuen, Endara errekaren urak Bidasoara isurtzen dira. Basoaren erdian dauden urtegiek paisaiari ukitu berezia ematen diote.

Kopako Harrira igotzeko ibilbide ugari daude, baina guk  Endara aldeko aurpegitik ekin genion, GR-11aren zati bat jarraituz. Bidea ondo seinaleztatua dago, eta bide berdeak, baso-pistak eta bidezidorrak tartekatzen dira. Gailurrera heltzean, Aiako Harria parez pare ageri da, eta inguruko isiltasuna eta natura basatiaz gozatzeko aukera paregabea eskaintzen du.

Guk egindako ibilbideari buruzko xehetasun gehiago hemen aurkituko dituzu

Belatz gorria (Falco tinnunculus)

Endara erreka

Txantxangorria (Erithacus rubecula)

Ibilbideari buruzko xehetasunari begira

Miru gorria (Milvus milvus)

Kopako harriko harroiletan, basa fauna babesteko eskalada egitea galarazita zegoen

Zozoa (Turdus merula)

Ursain gaina, ibilbidearen hasiera

Kardantxuloa (Carduelis carduelis)

Pago ederrak ere gurutzatu genituen ibilbidean

Birigarroa (Turdus philomelos)

Endara urtegia

Txinbo kaskabeltz emea (Sylvia atricapilla)

Zuhaitz zaharrak

Scilla sp

Kattagorria (Sciurus vulgaris)

Asphodelus albus

Ibilbide bukaeran Beran, etxalde ikusgarriak daude

Lithodora sp

Berako beste etxaldeetako bat

Bera herrira iritxi aurretik igaro genuen pagadia

Euphorbia sp

Arrabio arrunta (Salamandra salamandra)

Cardamine pratensis

Bidasoa ibaian eman genion bukaera gure ibilbideari

Cytisus scoparius

Bera herria

Erica sp

Larrun mendia aurrez aurre dela

Sasiakazia-Robinia pseudoacacia

LOS PARAPETOS (899M) 2025 apirilaren 01 NAFARROA

Los Parapetos (San Martín de Unx) mendira igotzea ez da zaila, baina hausnarketarako gonbita egiten du. Suaren ondorioz, energia berriztagarriek paisaian duten eraginaz, naturaren eta gizakiaren arteko elkarbizitzaz. Ez da mendi ikusgarria, baina zer esana ematen du.

Suteak erretako zuhaitzak pillatuta ikusi genituen

Los Parapetos mendia haizearen, su arrastoen eta hegaztien hegaldi artean igo genuen. Los Parapetos mendia (899 m), Gerinda mendilerroko gailurrik altuenera, Valdorbaren bihotzean dago. 

Gure ibilbide zirkularra San Martín de Unx herritik abiatu genuen, nahiz eta oso mendi ikusgarria ez den, mendi guziek dute bere berezitasuna eta honek ere utzi zigun bere arrastoa.

Los parapetos gailurretik grabatutako irudiak

Iazko udan sute batek mendi hau dena kiskali zuen, eta oraindik nabari ziren sute hark utzitako arrastoak. Oraindik ere paisaian zuhaitz erreak, lur biluziak eta isiltasun berezi bat somatzen zen. Hala ere, naturak badaki berriz ere altxatzen: kimu berdeak ageri ziren errauts artetik, eta horrek itxaropen pixka bat ematen du.

Los Parapetos edo Alto de las Mugas ez da gailur klasiko bat. Gailurra aerogeneradore erraldoiz beteta dago, eta horrek kutsu industriala ematen dio ingurune osoari. Haizea etengabe dabil, eta aspa erraldoien burrunba lagun izan genuen ibilbide osoan. Ez da postal baterako mendia, baina bere nortasuna badu: zabala, haizetsua eta ikuspegi zabalekoa. Pirineotara zein erribera aldera dagoen ikuspegia txundigarria da. Monkaio eta Pirineo mendikateen erdian dago kokatua.

Ibilbidea Olleta izeneko haize-errota paretik igarotzen da

Isiltasunaren eta tiroen artean ;Paisaiaren egoera kaskarra eta aerogeneradoreen presentzia gorabehera, hegazti ugari ikusi genituen zeruan hegaka: Besteak beste, miruak, eperrak, txinboak, buztanikarak eta sai arreak. Bizitzak bidea egiten du, baita lur errean ere. Hala ere, inguruko ehiza-koto batetik zetozen tiro-hotsak bidai lagun izan genituen ibilbidearen zatirik gehienean tamalez.

Ibilbideari buruzko xehetasun gehiago hemen sartuta 

Sai arre (Gyps fulvus) ugari ikusi genituen ibilbidean

Aerogeneradore erraldoiez beteta dago ingurua, hori dela eta, sai arreak arrisku bizian aurkitzen dira aspekin tupus egiteko.

Sai arreak (Gyps fulvus)

Ipar ekialdera begiratzean pirineoak ederki ikusten dira

Lur lehor eta harritsu hau Mendi berdantzentzako (Emberiza cia) habitat paregabea da 

Eta hegoaldera begiratzean Monkaio ikusten da

Txinbo burubeltza (Sylvia melanocephala)

Ihi txoria (Cisticola juncidis)

San Martín de Unx herriko kalexidorretatikbarrena igarotzen da ibilbidea

Pagausoa (Columba palumbus)

San Martín de Unx herriko beste kale bat

Eurranthis plummistaria, amaraun batean harrapatuta

Horrelako ingurune lehorrean, putzu basati hauek, bere xumetasunean, bizitza ugariren babesleku izateaz gain, gure ingurumenaren oreka mantentzen laguntzen du. Besteak beste Intsektuak eta ornogabeak erakarriz, eta horiek, aldi berean, hegazti eta ugaztunen elikagai bihurtuz.

Miru beltza (Milvus migrans)

Los parapetos gainaldeko ikuspegiak

Eltze txinboa (Sylvia undata)

Pirripioa (Lulllula arborea)

Los parapetos gainean aurrera

Belatz gorria (Falco tinnunculus)

Antxeta mokogorriak (Larus ridibundus) 

Larre buztanikara (Motacilla flava)

Ibilbide gehiena horrelako ibilbidean barrena egiten da 

Gari berdantza (Miliaria calandra)

Zapelatza (Buteo buteo)

Naumann belatza (Falco Naumann) Euskal Herrian ez da ohikoa, baina Nafarroan oraindik ere ale batzuk ikusi izan dira.

Miru beltza (Milvus migrans)

Kardantxuloa (Carduelis carduelis)

Ezkai txinboa (Sylvia conspicillata)

Zingira mirotz (Circus aeruginosus) arra

Kalandria (Melanocorypha calandra)

Lotus corniculatus

Diplotaxis erucoides

Helianthemum apenninum

Erreta aurkitu genuen beste zuhaitzetako bat

Lithodora fruticosa

Ibilbidean aurrera

Lilipa (Narcissus...)

Ophrys fusca

Adonis vernalis

Marigorringo (Coccinella septempunctata), Intsektu harraparia da, batez ere landare-zorrien aurkakoa