martes, 9 de febrero de 2021

LOREAK / BOTANIKA

Euskal herriko mendiak igoaz bidean aurkitu ditugun  loreen zerrenda duzue honako hau.

GORRIAK

 Anagallis arvensis- Pasmo belarra
Medikuntza popularrak,  eztula, gibel eta giltxurdineko gaixotasunen kontra erabiltzen du. Esan ohi da bakteria eta birusen aurka lan egiten duela. Landare arriskutsua da, ez bada erabiltzen behar den bezela.

Centaurea ornata

Crocosmia crocosmiflora- Zinta belarra
Bakteriak eragindako, azalan arazoak sendatzen ditu eta baita disenteria ere.


Cuscuta
Cuscuta

Fritillaria Pyrenaica



Fri
Helianthenum sp



Helianthenum sp




Lathyrus sp


Lonicera etrusca


 Papaver rhoeas-Amapolak
Medikuntza tradizionalean  erabiltzen den landarea da ,dituen propietate lasaigarriengatik.

Rosa agrestis-Rosa mosqueta


TXURIAK

Achillea millefolium- Milorria
Infusio moduan hartzen da sabeleko minak arintzeko.


Achillea oxyloba


Alliaria petiolata- Berakatz belar
Jan daiteken landarea da, kimu berriak eta freskuak entsaladetan erabili daitezke. Landarearen goiko aldea, C bitamina, kaltzio, potasio eta burnian da  aberatsa.


Allium ericetorum


Anacyclus clavatus
Arctostaphyllos uva-ursi- Azeri mahatsa


Arenaria grandiflora

Amelanchier ovalis


Androsace villosa

Anemone nemorosa-Baso anemona
Landare hau XVI. mendean erabiltzen hasi zen. Ozpinan mazeratzen utzi ondoren, ukendu  moduan erabiltzen zuten,  erreuma, gota, burukomina eta arnas sistema sendatzeko.
Landare freskua oso toxikoa da. Gaur egun ez da erabiltzen bere toxididadea dela eta. 

Angelica sylvestris

Anthemis sp

Arenaria montana


Armeria sp

Asphodelus albus-Porrosta-Anbulu zuria
Erromatarren garaian barazki basati bat konsideratzen zen, sustraiak pikuekin nahastuta jaten ziren eta haziak tostatuta. Aurrerago, gosete garaiean sustraieetatik hirina atera izan ohi zitzaion ogia egiteko, eta baita ere kola egiteko. Alkohola egiteko  ere erabili izan ohi da.

Astrantia major-Ataga belarra
Zurtoina infusio moduan hartu ez gero sabela eta giltxurdinen funtzionamendua hobetzen omen du.

Bellis perennis-Bitxilorea-Ostaiska
Bere hosto freskoak entsaladetan erabiltzen dira eta azalean erabili ez gero, zorna duten zauriak  sendatzen ditu.


Cardamine flexuosa



Cardamine pratensis
Bere hostoak B bitamina dute. Medikuntza popularrean entsaladetan nahasten zen eta odola garbitzeko balio  omen zuen.


Calluna vulgaris
Giltxurdinak, mazkuria eta prostatantzako da ona. Landare honek erleak erakartzen ditu eta bere eztia iluna eta zapore intentsukoa  izaten da.


Cephalanthera longifolia

Cerastium peruvianum

Chamaemelum nobile- Kamamila
Kamamila oso ezaguna de Euskal Herrian. Infusio moduan hartuta, sabeleko minak arintzen ditu.


Circaea luteniana


Cistus salviifolius


Clematis vitalva


Convolvulus arvensis- Ezkerte beltza


Convolvulus sp


Daucus carota-Basa azenarioa

Dianthus plumarius


Diplotaxis erucoides


Erica lusitanica


Erica vagans-Txilarra


Eriophorum angustifolium- Algodoi belarra



Euphrasia sp


Euphrasia alpina
Begietako arazoak sendatzeko erabiltzen da gehienbat, eta farmazietan kolirio moduan aurkitu dezakegu.


Fragaria vesca
Medikuntza popularrean erabilitako landarea da.Beherakoa, eztarriko mina,reuma, gota eta gibeleko gaitzak sendatzeko.
Bere fruitua jangarria da eta postreetako oso erabilia.

Filipendula vulgari

Helianthenum apeninunm



Helianthemum sp

Hepatica nobilis


Heracleum sphondylum

hormathophylla lapeyrousianum

Iberis carnosa
Tradizionalki gota eta erreuma sendatzeko erabilia. Homeopatian berriz ansiedade eta muskuluetako minak sendatzeko erabiltzen da.

Leucanthemopsis alpina



Leucanthemum sp


Linum sp- Linoa

Lygeum spartum


Melica celiata



Melittis melissophyllum


Mentha aquatica


Mentha piperita-Mentha belarra


Meum athamanticum

Myrhis odorata


Nepeta sp

Oxalis acetosella
Hostoak ez dira jangarriak.
Pedicularis foliosa

Potentilla alchimilloides

Pontentilla montana

Potentilla sterelis- Marrubi esterila


Prunella laciniata



Ranunculus pyrenaeus??

Rhaponticum coniferum

Rosa arvensis
Rosa spinossima

¡
Rubus fructicosus- Sasi lorea
Bere fruitua masusta da eta fruitu jangarria da. Beste erabilpenen artean mermeladak egin daitezke fruitu hauekin. Euskal Herrian non nahi aurkitzen den landarea da.


Sambucus nigra- Intsusa (Saúco)
Medikuntza popularrean era askotan erabiltzen da. Infusio moduan, katarroak, gripeak eta bronkitisak sendatzeko.
Ukendu moduan erabiltzen badugu, erredurak, herpesak eta zauriak sendatzeko balio du.
Saponaria ocymoides
Saponaria officinalis

Satureja montana

Saxifraga longifolia

Saxifraga paniculata



Sedum sp


Sedum sp


Sedum sp


Sedum album


Sedum dasyphyllum


Silene vulgaris-Garikota
Landare jangarria da eta oso preziatua. Negu bukaeran biltzen da , kimu berriak gozo gozoak dira orduan. Entsaladetan kimuak, zurtoinak eta lorak jan daitezke eta egosita berriz bere hostoak.

Spirantes sp

Stachys alopecuros

Stellaria sp

Stellaria holostea- Izar belar arrunta

Teucrium pyrenaicum
Medikuntza popularrean digestioari laguntzeko, sabeleko arazoak eta beherakoak sendatzeko erabiltzen da.



Thalictrum tuberosum
Thymus sp
Trifolium repens-Hirusta
Abereentzako kalitate handiko jakia da. Hosto gazteak entsaladetan eta egosita jan daitezke. Medikuntza popularrean erabilpen ugari ditu. Beste batzuren artean erreumaren kontra eta antiinflamatorio bezela erabili izan ohi da.


Valeriana sp

Valeriana??


Viburnum lantana-Marmaratila
Landare honen egurra, zestoak egiteko erabiltzen zen.


Viola sp






HORIAK

Adonis vernalis


Anthyllis vulneraria- Zauri belar
Azaleko ebakiak sendatzeko erabiltzen zen.Belarrra txikituta, zuzenean azala gainean jarrita.

Adonis vernalis
Ezin da automedikatzeko erabili, glukosidoak dituelako. Bihotzeko arazoentzako erabiltzen da medikuntza popularrean.

Agrimonia eupatoria- Usu belar
Beherakoaren aurka oso ona da eta beste gauzen artean, azaleko anturak sendatzeko balio du.
Brassica sp
Arnica sp

Brassica sp


Carlina corynbosa





Cernuella virgata
Chondrilla juncea

Coronilla coronata


Coronilla minima



Crepis sp



Crepis biennis


Daphne laureola


Doronicum austriacum

Doronicum columnae

Erucastrum nasturtifolium



Euphorbia cyparissias- Esne belarra

Euphorbia serrata


Ferula communis


Foeniculum vulgare



Galatella linosyris


Galium verum
Belar honen proteina batek esnea kuajatzen du, eta garai batean gaztak egiteko erabiltzen zen, bainan kolore oso horia ematen zien gaztei.


Genista hispanica
Genista scorpius



Gentiana burseri- Errosta

Gentiana chemonante

Gentiana punctata- Errosta

Geum macrophyllum


Geum urbanum

Helianthenum oelandikun

Helianthenum nummularium


Helmionthotheca echioides


Helychisum stoechas


Hieracium sp

Hieracium alpinum

Hypericum androsaenum


Hypericum perforatum- Santio belar
Santio belarra popularki bakterien aurka eta zikatrizante bezela erabili izan ohi da.
Propietate magikoak dituela esaten da, osasuna, maitasuna eta poztasuna erakartzen dituela eta udarako soltizioko gauean omen dauka indarrik haundiena, hau da Ekainak 24-ean.






Jacobea vulgaris

Lactuta muralis


Lamiastrum galeobdolon



Lathyrus pratensis

Leontodon hispidus






Leontodon saxatida

Linaria propinqua
Linaria supina


Lysimachia nemorum


Lonicera peryclimenum- Basoetako atxaparra-Madreselva


Lotus corniculatus

Meconopsis cambrica


Medicago lupulina

Narcissus bulbocodium


Narcissus pseudonarcissus- Lilipa arrunta-Anbulu gaiztoa
Penintsula iberiarreko endemismo bat da eta derrigorrez babestu behar dugun landarea da. Narziso mota deberdinak bereiztea zaila da. Gure mendietan landare berezi hauetako bi aurki daitezke, Narcissus asturiensis eta Narcissus nobilis. Hala ere, esan beharra dago sailkapen zaileko landare talde bat dela. Horregaitik argitu gabeko hainbat alderdi daude. N.nobilis-aren kasuan, duela gutxi beste espezie bat bereizi da: N.varduliensis, diferentzia da bigarrenak ez daukala orban beltz txikirik estaminetako anteretan. Bi nartziso horiek, beste hirugarren batekin batera, N.palidoflorus, pseudonarcissus taldean sartuta daude.


Osyris alba
Papaver sp
Pallenis espinosa

Petrosedum sediforme


Potentilla reptans
Entsaladan jan daiteken landarea da. Ahal dela hosto gazte eta freskoenak hartu behar dira.

Potentilla crantzii
Primula eliator

Primula veris- Ostoiska-Udaberriko lora
Bere loreekin, infusio lasaigarriak egin daitezke.

 Primula vulgaris- San Jose lore goiztiarra


Ranunculus acris- Urre botoia
Garai batean azaleko arazoak sendatzeko erabiltzen zen, naiz eta lore freskuak azala narritzen duen.



Ranunculus repens- Urre botoia



Ranunculus ficaria/Ficaria verna- Korradu belarra


Ranunculus macrophyllyus






Rhinantus minor



Rorippa amphibia

Santolina rosmarinifolia


Sarothamus scoparius


 Saxifraga aizoides- Aufarria

Sedum ochroleucum

Sedum acre

Sedum ochroleucum


Sedum sediforme


Senecio adonifolius- Zornabelarra


Senecio doronicum


Senecio jacobaea


Sinapis alba


Sysimbrium irio

Sysimbriium officinale




Solidago virgaurea


Taraxacum officinale- Txikori belar
Jan daitekeen landare bat da. Potasion oso aberatsa da. Hosto freskoekin entsalada eta toniko depuratiboak presta daitezke.

Tragopogon pratensis


Ulex europaeus- Otea
Zurtoin gazteak txikituta abereeen elikagaia izan daiteke. Garai batean baserritarrak sua egiteko erabiltzen zuten. Haziak toxikoak dira.



Verbascum lychinitis




Verbascum pulverulentum- Apo belar

Vincetoxicum hirundinaria




URDIN/MOREAK



Aconitum sp



Hepatica nobilis-Gibel belarra


Aphyllanthes monspeliensis


Aquileguia sp


Aquilegia pyrenaica


Aquilegia vulgaris/alpina- Kuku belarra
Pozointsua da, naiz eta medikuntza popularrean erabili izana.


Aster alpinus

Brimeura amethystina- Jacinto pirenaico

Campanula sp

Campanula scheuchzeri



Campanula glomerata


Campanula patula- Ezkila lore

Campanula rotundifolia

Campanula traquelium



Carthamus mitissimus

Catananche carauela

Cyanus sp

Crocus nudiflorus- Basa azafrana



Cichorium intybus- Txikori belar
Atxikoria. Sustraia tostatu eta infusioan hartzen da.

Delphinium gracile


Echium vulgare
Europa erdialdeko medikuntzan, lehortutako sustraiak, epilepsiari aurka egiteko erabiltzen zuten.


Eringium bourgati


Erinus alpinus


Euphrasia alpina- Begi belarra

Gentiana acaulis


Gentiana verna

Glandora prostata


Glechoma hederacea



Globularia cordifolia

Globularia punztata

Globularia repens


Hepatica nobilis- Gibel belarra
Landare freskua pozointsua da.
Bere hostoak bakarrik erabiltzen dira, eta propietate diuretikoak ditu. Esteetako inflamazioa jeisteko ere balio omen du.


Hyssopus officinalis
Medikuntza popularrean, eztarriko mina, urratutako eztarri eta abarretako erabiltzen zuten.


Iris graminea
Gaur egun irisan rizoma erabiltzen da oinarriko olioa ateratzeko. Gehinbat aromatizante eta zaporeen zuzentzaile bezala erabiltzen da.


Iris xiphioides- Lirio pirenearra




Jasione montana


Knautia dipsafolia



Lathraea clandestina




Lavandula angustifolia



Linum sp
Laxante suabe bat da. Egypto garaitik, ohialak egiteko erabili izan ohi da.


Linum narbonense


Linum suffruticosum


Linum usitassimum


Lithodora difusa



Lithospermum sp

Lysimachia foemina

Muscari comosum

 Muscari neglectum- Euli txoria


Myosotis- Oroi lore
Propietate zaurgarriak eta lehorgarriak ditu


Myosotis alpestris

Phyteuma orbiculare
Gure lurraldean landare honi ez zaio erabilpenik eman, bainan Frantzian eta Alemanian bere latex garratzari propietate afrodisiakoak egozten zaizkio, eta maitasunaren edo deabruaren landarea bezela ezaguten da.



Phyteuma pyrenaicum


Pinguicula grandiflora- Muki belarra
Beste erabilpen batzuren artean, zauriak ixteko erabiltzen da.






Polygala sp


Poligala vulgaris
Mukiak kanporatzeko eta garbitzeko erabiltzen da.



Prunella grandiflora



Prunella vulgari- Zolda




Pulmonaria longifolia
Gaur egun bronkitisa sendatzeko erabiltzen da. Lehortutako landarea, belar dendetan aurki dezakegu.
Erromeroa ( Rosmarinus officinalis)

Salvia sp

Salvia pratensis


Scabiosa cinerea





Scila lilio-hyacinthus
Landare pozointsua da.


Scila verna- Ezkila lore
Garai batean medikuntza popularrak bihotzeko arazoentzako eta diuretiko bezela erabiltzen zuten.


Sherardia arvensis

Silybum marianum


Solanum dulcamara- Azeri mahats
Pozointsua da, eta prozesatu egin behar da erabili ahal izateko. Homeopatian eszeman aurkako arazoetarako erabiltzen da.


Veronica chamaedrys
Ezaugarri toxikoak ditu eta horregaitik ez da medikuntzan erabiltzen.
 

Vicia cracca-Txingil
Bere fruitua txoriak jaten dute.



Vinca major


Viola sp
Garai batean lore hauekin jarabe bat prestatzen zen eztula sendazeko.


Viola canina







ROXAK

Adenostyles alliariae

Adenostyles sp

Adenostyles sp



Allium sp


Allium roseum- Baratxuria
Bere konposizio kimikoa dela eta landare hau sistema zirkulatorioa hobetzeko eta arteriosklerosiari aurre egiteko balio du. Landare hau baratzurin familiakoa da.




Anthillis montana


Anthyllis vulneraria- Aingeru hosto
Eragin astringente, desinfektantea eta pittin bat laxantea infusio moduan hartuta. Enplasto moduan erabilita beste gauzen artean gaiztotutako zauriak sendatzeko balio du.


Antirrhinum sp

Armeria sp


Astragalus incanus


Betonica officinalis- Otondo belar



Cardamine pratensis- Xanpora
Jan daiteken landare bat da, C bitamina dauka. Bere hostoak eta kimu berriak entsaladetan edo egosita jan daitezke. Propietate disgestiboak, eskorbuton aurkakoak, diuretikoak eta expektoranteak ditu.


Carduus acanthoides


Carduus carlinoides

Centaurea sp

Centaurea jacea

Centaurea paniculata

Centaurea scabiosa

Centaurium sp

Centaurium eythraea- Odol tantak/Libeazun
Europako alderdi batzuetan babestutako landarea da. Medikuntzan sabelako gaixotasunen kontra eragina du.

Centratus ruber- San Jorge lore
Propietate lasaigarriak ditu.

Cirsium acaulon

Cirsium vulgare

Cinoglossum creticum

Cirsium eriophodium

Cistus albidus


Clinopodium alpinum




Clinopodium nepeta

Clinopodium vulgare


Colchium montanum


Daboecia cantábrica


Dianthus sp- Basa klabelina
Dianthus cartthusianorum


Dianthus deltoides


Digitalis purpurea- Kukupraka
Medikuntzan orain dela gutxi konturatu dia propietate oso onak dituela bihotzeko arazoak tratatzeko.


Dipsacus fullonum- Astalaharra
Azaleko defentsak indartzeko balio du. Markako kosmetikan erabiltzen da, azaleko kremak egiteko. Zurtoinak eta hostoak erabiltzen dira hortarako.


Epilobium sp


Erica sp

Erica cinerea


Erica vagans- Txilar burusoila

Erodium cicotarium


Erodium glandulosum







Erythronium dens-canis- Txakur hortz
Tartaroak landare honen bulboak egosita jaten zituzten, oso elikagarria delako.


Eupatorium canabinum


Galeopsis sp


Geranium cinereum

Geranium molle

Geranium phaeum


Geranium pyrenaicum


Geranium robertianum- Zaingorria
Beste gauzen artean, azaleko zauriak sendatzeko da ona.

Geranium sanguineum

Gladiolus illyricus

Hedysarum hedysaroides





Helianthenum sp

Iberis sp


Impatiens balfourii- Baltsamina


Iris graminea
Klasea pinnatifida


knautia arvernensis- Hatz belarra

Lamium sp


Lamium maculatum- Asun borta
Bere infusioa hartu ez gero, gorutza lasaitzen omen du.


Lamium purpureum



Lathyrus sp

Lathyrus latifolius

Lathyrus montanus

Lathyrus sylvestris

Lilium martagon- Zitori gorria
Erkidego batzuetan babestutako landare bat da. Aspaldian bulboa egosita jaten zen hirinakin nahastuta. Erreuman kontra ona da, eta garai batean, batzuen ustetan propietate magikoak ere ba omen zituen.


Linum viscosum


Lunnaria anua


Malva sp


Malva moschata


Malva sylvestris- Malba
Infusio moduan, eztula, katarroak eta gastroenteritisa sendatzeko erabiltzen da.

Medicago sativa

Mentha sp

Mentha longifolium-Asta menda


Mentha pulegium-Menta poleoa
Landare hau aspalditik erabiltzen da, intsektuen repelente bezela, baita aromatizante bezela edo infusio moduan, digestioa ondo egiteko. Infusioetarako hostoak bakarrik erabiltzen dira.


Mentha aquatica- Xipa belarra


Myrrhis odorata


Notobasis syriaca

Onobrychis montana


Onobrychis vicifolia

Ononis sp
Orobanche sp


Pedicularis sp


Pedicularis palustris

Poligala calcarea

Pratensis- Xanpora



Rosa micrantha

Rhododendron ferrugineum
Bere infusioa ez da komenigarria, bere osagai guztiak ez direlako ezagutzen. Alpetan, buruko min, hipertentsioa eta erreuma sendatzeko erabiltzen zen.

Rosa pendulina

Rubus fruticosus

Salvia verbenacea


Saponaria caespitosa

Saponaria ocymoides



Sempervivum sp

Sempervivum tectorum- Betilora
Bere zukua, erretako azalean jarri ez gero, azala lasaitzen du. Erromatarrek beraien etxeetako teilatuan landatzen zuten, tximisten kontra babesten zuela pentsatzen zelako.


Silene acaulis

Silene pendula


 Scabiosa columbaria





Stachys officinalis- Otondo belar
Erromatarren garaian dena sendatzen zuela uste zuten.  Erdi aroan espiritu txarrei aurre egiteko, lepotik zintzilik eramaten zuten. Medikuntza popularrean, diarrea, asma e katarroak eta azaleko ebakiak sendatzeko erabiltzen da.

stachys alpina



Thymus sp


Thymus praecox


Thymus pulegioides
Erdi aroan, emakumeak hileroko mingarrien aurka erabiltzen zuten eta baita sexu nahia haunditzeko. Gaur egun erreuma, artitris eta muskuluen mina arintzeko erabiltzen da.


Thymus serpyllum
Europar komisioak goi arnas bideak sendatzeko gomendatzen du.

Trifolium alpinum


Trifolium pratense- Hirusta gorria
Loran burua, eszemak, psoriasis eta ulzerak sendatzeko balio omen du. 

Valeriana officinalis- Belar bedeinkatua
Medikuntza popularrean lasaigarri moduan erabiltzen da.


Verbena officinalis- Berbena belarra
Berbena belarra oso erabilia izan da ritual magikoetan. Babestu eta zorte ona ematen duela uste da.
 Euskal herrian, infusio moduan erabiltzen da, katarroak, prozesu infekziosoak eta antibakterianoak sendatzeko. Enplasto moduan, eszema, erredurak eta orokorrean azaleko gaixotasunak sendatzeko. Esaten ohi da, Gipuzkoai belar baten izena jarri beharko bagenioke Berbenarena izango litzakela, gipuzkoarrok oso ezaguna dugun belarra bait da.



Vicia sp

Vicia tenuifolia



BERDEAK

Aristolochia

Arum italicum


Asplenium trichomanes


Aquilinum-Garoa


Bromus rubla


Carlina acanthifolia-Eguzki lorea


Capsella bursa-pastoris- Artzain zakua
Medikuntza popularrean landare osoa erabiltzen da. Barne eta kanpoko odol  ustuak mozteko eta emakumeen hilekoa regulatzeko erabiltzen ohi da.

Daphne laureola

Echium vulgare



Euphorbia characias-Sator belar
Pozointsua da.


Euphorbia sp


Euphorbia palustris






Graminea sp


Helleborus foetidus- Otsababa arra
Oso oso toxikoa. Irensten bada hilgarria izan daiteke. Garai batean Antraxa eta gangleotako arazoak sendatzeko erabiltzen omen zuten.


Helleborus viridis- Otsababa eme
Medikuntza popularrean, txitxareak kentzeko erabiltzen da. Hosto lehorrak infusioan hartzen dira.
Hypericum androsaemum




Juncus- Ihiak

Madreselva- Atxaparra

Saxifraga florurenta


Scolopendrium- Orein mihia


Sedum sp

Sedum sp

Sedum sp


Trifolium sp

Umbilicus rupestris-Txantxapota



Urtica membranacea- Asun mintzakara


Verbascum pulverulentum







Bibliografia
Landareak identifikatzeko erabili dugun bibliografia honako hau da:
Atlas ilustrado de plantas medicinales y curativas- Susaeta
Flores de montaña- David Hernandez Albizu
Flores alpinas de Europa- Christopher Grey-Wilson/Marjorie Blamey
Pagoeta parkeko landare basatien gidaliburua- Gipuzkoako foru aldundia
50 hierbas buenas- Nekane Martiarena.
Guia de flores de Euskal Herria- Joana García
Plantas medicinales-Wolfgang Hensel


Eskertu nahiko genuke ere, Zarauzko Arkamurka natur taldeko kideei, landareak identifikatzen laguntzeagatik.







No hay comentarios:

Publicar un comentario

BARGAGAIN(1094M), IXURIPUNTA(1133) URBASA-NAFARROA (2023 azaroak 11)

Bargagain (1.153 m) Urbasa mendilerroko gailur garrantzitsuenetako bat da, iparraldeko isurialdean dago, Altsasuko herri nafarraren, Barrank...