Herniozabal, Gipuzkoako erdigunean kokatua dagoen 1010Mko gailurra da, Hernio mendilerroaren ekialdeko muturrean. Gipuzkoako mendizaleen artean oso ezaguna da ingurune hau. Gure txangoa, Tolosako Urkizu auzotik abiatzen den ibilbide tradizionaletik egin genuen.
Atameagako gaina izenez ere ezagutzen da gailur hau, eta bere iparraldeko aldapa basotsua eta malkartsua da, hegoaldekoa aldiz, leunagoa eta larre eta mendixkaz betea.
Ingurua naturaz gozatzeko leku paregabea da, eta hainbat ibilbide daude mendizaleentzat. Herniozabal, Ubeltz, Aizpel eta Hernio uztartzen dituzten ibilbideak egin daitezke, bidean paisaia ikusgarriak eta historia aberatsa aurkituz.
Herniozabal eta Hernio mendilerroa historia, mitologia eta kondairez betetako lekuak dira. Euskal mitologiaren arabera, Mari jainkosa Hernio mendian bizi zen, eta bertan eguraldia kontrolatzen zuen. Esaten da Mari haitzulo batean bizi zela, eta noizean behin beste leku batzuetara joaten zela, hala nola Anbotora edo Aketegira. Gainera, inguruan Mendikute gazteluaren arrastoak ere aurkitu dira, XIII. mendekoa dena baina litekeena zaharragoa izatea ere.
Jarraian dituzue ikusgai ibilbidean zehar aurkitutako bitxikeri batzuk.
Urkizutik irten eta Herniozabal gailurreko ibilbidea
Miru gorria (Milvus milvus) Accipitridae familiako hegazti harraparia da. Bere ezaugarri nagusietako bat V itxurako buztana da, eta horri esker oso erraz identifikatzen da, hegan egiteko dotorezia handia du, haizearen indarra baliatuz ia indarrik egin gabe orduak igaro ditzake zeruan.
Miru gorria neguan zein udaran Herniozabalen ikustea ohikoa da. Bainan negu partean, iparraldetik datozen migratzaileei esker populazioa handiagoa izaten da udara partean baino. Herniozabal inguruetako basoetan Miru gorrien lotegi haundiak osatzen dira eta udaran berriz ale batzuk kumatu ere egiten dute. Hegazti honek, batez ere intsektuak, larbak, mikrougaztunak eta sarraskiak jaten ditu.
Espezie hau galtzeko arriskuan dago, batez ere pozoinduta hiltzen dira, bainan errepideetan ibilgailuen kontra edo haize erroten kontra tupus eginda ere bai.
Sai arrea (Gyps fulvus) Hernio-Gazume inguruko harkaitzetan bizi den hegazti harrapari handia da. Alkiza herrixka aurreko pareta tzarretan dago hemengo kolonia haundiena eta ohikoa da nun nahi hegan ikustea.
Herniozabaletik pirineotako mendiak elurtuta ikusten ziren
Landare hauek roseta formako hostoak dituzte, eta Heliotropikoak dira, hau da, eguzkiaren arabera ireki eta ixten dira. Bellis espezieak askotan belardi eta lorategietan landatzen dira. Historikoki, sendabelar gisa erabili izan dira, eta zauriak sendatzeko propietateak dituztela esaten da.
Herniozabal gailurrerako bidean
Fragaria generoa Rosaceae familiako landare belarkaraz osatuta dago, hau da, zurtoin biguna duten landareak dira eta espezie ezagunena basamarrubi hau da.
Basamarrubiak fruitu gorri mamitsuak ematen ditu, eta Euskal Herriko basoetan aurki daiteke. Ez da baratze-marrubiaren (Fragaria x ananassa) basa barietatea, baizik eta espezie independentea da.
Marrubiak lur fresko eta drenatuak nahiago ditu, eta eguzki apur bat behar du, baina ez gehiegi. Bere fruituak Aintzinatik kontsumitu izan dira.
Gaur egun, marrubiak baratzeetan eta lorategietan landatzen dira, eta hainbat barietate daude, batzuk fruitu handiagoak eta beste batzuk zapore biziagoak dituztenak
Viola sp. generoa Violaceae familiako landare multzo zabala da, eta espezie ugari biltzen ditu. Viola espezieak gehienetan lore txiki eta koloretsuak izaten dituzte, gehienetan urdinak, moreak, horiak edo zuriak.
Landare hauek habitat askotan aurki daitezke, hala nola basoetan, belazetan eta mendialdeko eremuetan. Gehienek lur fresko eta hezeak nahiago dituzte, eta askok medikuntza tradizionalean erabilera izan dute.
Herniozabal gailur inguruan
San Robertoren belarra, Geraniaceae familiako landare bat da. Bere loreak txikiak eta arrosak dira, eta fruitua lehorra da. Normalean baso ertzetan, horma zaharretan edo lurzoru harritsuetan hazten da.
Historikoki, medikuntza tradizionalean erabili izan da, ahoko arazoak zein digestio-arazoetarako ere gomendatzen da.
Hepatica, Ranunculaceae familiako landare iraunkorra da. Bere izenak hostoen formari egiten dio erreferentzia, hiru lobulu dituelako eta gibela gogorarazten duelako.
Landare hau negua igarotzeko egokitua dago, eta udaberri hasieran loratzen da, baso hostogalkorretan kolorea emanez. Bere loreak urdinak, moreak, zuriak edo arrosak izan daitezke, eta 6-10 petalo inguru izaten dituzte.
Baso fresko eta itzaltsuetan aurki daiteke, batez ere haritz, pago eta pinuen azpian. Lur karetsuko eremuak gustuko ditu.
Historikoki, landare hau medikuntza tradizionalean erabili izan da, gibeleko arazoak tratatzeko, baina gaur egun ez da oso ohikoa erabilera hori.
Txakur-hortza (Erythronium dens-canis) Liliaceae familiakoa da, bere izena txakur-hortz baten antza duelako da. Udaberrian loratzen da, eta lore bakarti delikatuak izaten ditu.
Landare honek bizi-ziklo azkarra du, hostoen iluntasuna etorri aurretik bere garapena osatu behar duelako. Herniozabalen zein Euskal herriko mendialdeetan ohikoa da, eta bere lore arrosak eta petalo kurbatuak oso bereizgarriak dira.
Otea (Ulex europaeus) zuhaixka arantzatsua da, Fabaceae familiakoa. Bere ezaugarri nagusia hostorik ez izatea da, adarrak eta arantzak egokitu direlako eguzki-argia jasotzeko. Hori dela eta txarrantxa lana egiten du, abere belarjaleak inguruan ez sartzea ahalbideratzen du, belardietatik basoaren trantzisioan lehenbizi hazten diren zuhaizkak dira.
Bere loreak horiak dira eta ilarraren familiakoa da. Hori dela eta fruitua lekale motakoa izaten du, eta ile luzeez estalita dago.
Herniozabalen zein Euskal Herrian, batez ere Ulex europaeus, Ulex gallii eta Ulex minor espezieak aurki daitezke.
Landare hau historikoki erabilia izan da hainbat helburutarako, hala nola abereentzako bazka, erregai eta simaurra egiteko.
Landare honek propietate medizinal ugari ditu: besteak beste depuratiboa eta odola garbitzen laguntzen duelako. Infusio moduan ere hartzen da hainbat osasun-arazotarako.
Zapaburuak anfibioen larbak dira, batez ere apoen garapen-fasean agertzen direnak. Zapaburuek heldu izateko bidean metamorfosia jasaten dute, bide horreta lehenbizi hankak garatzen hasten dira. Aurrerago isatsa desagertzen da eta arnasketa-sistema aldatzen da: hasieran arrainek bezala brankeak dituzte, baina gero birikak garatzen dituzte. Herniozabalen zapaburuz betetako putzu ugari pasa genituen eta hauen garapena uraren tenperaturaren eta ingurumen-baldintzen arabera aldatzen da.
Zapaburu sortu aurreko arrautzak
Marigorringoak Coccinella septempunctata espezieko kakalardoa da. Landare-zorrien aurkako borrokan oso eraginkorrak dira, egunero ehunka zorri jaten baitituzte. Horregatik, nekazaritzan espezie lagungarria da, izurriteak kontrolatzeko erabiltzen baita.
Mendibueltaren ondoren, ze hobe sagardotegi batera joan eta lagunartean bazkari eder batekin bukatzea baino....
