Murumendi goiherri eta Urola bailaran aurkitzen den Gipuzkoako ingurune basatienetakoa da niretzat, batez ere bere iparraldeko aurpegia. Hego aurpegiko urak Oria ibaira jauzten diren bitartean , iparraldekoak Urolara dijoaz.
Guk Itsasondoko Urki auzotik hasi genuen ibilbidea eta lehendabizi Mandubi aldera hartu genuen eta ibilbide zirkular bat jarraituz Murumendi gailurra kateatu, Beizama aldera jeitsi eta bukaera berriro Urki auzoan emateko. Inguruneari begiratzen badiogu azkar konturatuko gera egungo paisaia mendeetan zehar ingurunea kudeatzeko erak utzitako paisai baten aurrean gaudela. Baso naturalak, larre txillardi edo koniferoen artean hazten direla alegia. Dena den, azken urteetan baserriak uzten ari diren heinean, ingurune batzuk geroz eta basatiagoa bihurtzen ari dira eta Murumendi izan liteke horren adibideetako bat. Gure lurraldean dagoen konifero eta berezko baso naturalen arteko talka moduko bat nabari da hemen. Koniferoen landaketak gure inguruko lurraldeaak asko fragmentatu ditu eta hemen elkarren artean baso mixto bat osatzen ariko balitz bezala dirudi. Naturari bake pixka bat eman ezgero, oso esker honekoa da, eta urteen poderioz segituan gailentzen da bertara hobeto egokituta dagoen habitata. Behekaldean dituzue ikusgai bertako irudi batzuk.
Murumendi gailurretik grabatutako irudiak
ibilbide osoaren plano, mapa, detaile edo zehaztasun gehio hemen
Murumendiren ekialdeko aurpegia
Murumendi tontorra
Ibilbidearen zati haundi bat arbel harri ugari dagoen lur eremu gainetik egiten da. Behekaldean dituzue argazki horietako batzuk. Garai batean Itsasondon arbel meategi ugari omen zeuden, eta arbel harria ateratzen omen zuten haietatik.
Eremu batzuetan arbela ikusten da lurrean
Arbel gehiago
Gailurra egin ondoren gustora
Landareak
Narcissus sp
Primula eliator
Murumendi gailurrean
Murumendi atzean dela
Viola sp
Veronica sp
Otea-Ulex sp
Asto batzukin ere topo egin genuen
Kimu berriak zuhaitzetatik irtetzen
Hegoaldeko aurpegian, Mandubirako bidean, bide guztiak urahundituta bilatu genituen, pinudi ugari dago ingurune honetan eta orain makinaria haundia sartuta bide denak puskatzen ari dira.
Murumendiko goi aldean 600-700 metrotik gorako eremuan pagadi zabalekin egin genuen topo. Pagoek itzal handia ematen dute, eta horren ondorioz, pagadietan ezer gutxi hazten da.
Bainan ingurune hauetan hezetasun haundia izaten denez, zenbait anfibioentzat bizi-baldintza egokiak eskaintzen ditu.
Zapaburutik igelerako metamorfosia ikusteko negua garai ezin hobea izaten da. Garai hori pasa ondoren, zapaburutikan igela izatera pasako da.
Kaskabeltza (Parus mayor)
Txantzangorria (Erithacus rubecula)
Pitxartxar burubeltza (Saxicola torquatus)
Okillek egindako zulo ugari zeuden ingurune batetik pasa ginen
Buztanluzea (Aegithalos caudatus)
Hegazti espezieak urriak dira pagadietan, batez ere pintzana edo garrrapoak ikusi genituen bainan beste hegazti bakan batzukin ere egin genuen topo ibilbidean. Goikaldeko horiek dituzue adibide.
Arbolen oinetan orbela da nagusi eta egur hila metatzeak ere garrantzi haundia dauka bere lurzoruak aberasteko.
Zuhaitz hiletan bizietan baino bizi gehiago izaten da. Bertan intsektu, bare, ehunzango eta zizareen bizileku egokia sortzen bai da. Bainan tamalez baso hauetan zuhaitz gutxi ikusi genituen lurrean botata utzita.
Pagoaz gain, urritza, gorostia, haritza edota elorri beltza bezalako zuhaitzek osatzen duten baso mixtoak dira benetan aberatsak, gizakiaren interbentzio gutxikoak alegia. Goikaldeko mosaiko hori bezalakoak
Zenbait onddo ere aurki daitezke ingurune hauetan, tamaina haundiko onddoak izan ohi dira eta enbor hilak baliatzen dituzte hazteko askotan.
Onddo hauek ikusgarriak dira
Beste onddo mota bat
Pagadiko beste irudi bat
Murumendi atzean Txindoki dela
Matarrasa
Berostegi auzoan Matarrasa bidez pinudi bat ari ziren botatzen, argazki hauetan ikusten den bezala, bertan lur dena gorri gorri uzten dute eta ingurune horretako biodibertsitate guztia akabatu egiten dute, bertan bizi diren hegazti, animali eta bizidun denak orohar. Astakeri bat ingurue guzti horretarako.
Hemen berriz, pagadi baten erdian motocross pista bat bilatu genuen. Lotsagarria benetan.
Gipuzkoa aldeko ingurune berezienetakoa degu Arno, biodibertsitatearen galera haundia izaten ari geran garai honetan bereziki zaindu beharreko ingurune horietako bat da, inondik ere.
Arno inguruko baliorik haundiena bertako artadiz osatutako baso zabalak dira.
Artadiak beste zuhaitzak baino hobeto egokitzen dira kareharrizko mendi pikoek izan ohi dituzten ezaugarri gogorretara. Horrelako inguruetan oso urria izaten bait da lurrean jariatzen den ura, eta lurzorua oso oso pobra izan ohi da. Artadi baso barnean oinez ibiltzea ere ikusgarria da.
Gipuzkoan Arno bezalako artadi zabalak oso gutxi dira eta horregatik dauka garrantzi haundia ingurune berezi honek. Mediterraneoko klima beroetara hobeto egokitu izan ohi da habitat mota hau.
Egin genuen ibilbidearen beste ezaugarri nagusienetarikoa Betizu edo Larrabeixan presentzia da. Euskal mendietako behi basatia (behi+izua edo iheskorra) da eta ilaje gorri zein itxura bizi eta arinekoa da bera. Genetikoki ia batere kutsatua ez dagoenez, historiaurreko Uro behi edo zezen basatiaren oso gertuko ahaidetzat jo daiteke. Euskal mitologia edo kulturan ere maiz agertu izan dira betizuan itxurako jeinuak. Nire ama Lasturko zuloan jaiotakoa izanik, askotan entzun izan diot Larrabeixak mendian aske izaten zirela eta baserritik baserrira oinez jutean, bidean beldur ederrak pasatutako pasarteak.
Mendiko ibilbide hau egiten ari ginela, larrabeixak (betizuak) izan genituen aurrez aurre eta beste bide bat aukeratu beharrean suertatu ginen ibilbidean aurrera egin ahal izateko. Gaztetako kontuak etorri zitzaizkidan gogora, larrabeixan aurrean ibiltzen ginenekoak.
Animali basati hauek bere ingurune naturalean ikusteko aukera paregabea eskeintzen du ibilbide honek. Euskal herrian zehar egiten diren sokamuturretarako larrabeixak hazten dituen ganaduzale bakarrenetakoa izango da bera eta bejondeiola, bestela desagertzear egon litezke.
Arnoko kanpatzar gailurretik grabatutako irudia
ibilbide osoaren plano, mapa, detaile edo zehaztasun gehio hemen sartuta.Mendi hau bi egunetan egin genuen, zeren lehen ibilbidea egin ondoren konturatu ginen gailurrik garaiena Kanpatzar zela eta Kanpatzarrera uztailean igo genuen Mendaro aldetik. Otsaileko Ibilbidea Mutrikuko Olatz auzotik, Arno gurutzea, Arno tontorra kateatuz Kanpatzar aldetik berriro Olatzen bukatu genuen. Eta bigarrengo ibilbidea uztailean, Mendaro aldeko Saratsugoikoa baserritik irten eta dida batean Kanpatzar tontorra egitera joan ginen
Arnoko gurutzean, gailurra egin ondoren gustora.
Hauek Arnoko gurutzetik grabatutako irudiak dira
Arno menditikan kantauri itsaso aldera dauden bistak ikusgarriak dira, garai batean baleen ehizerako ere talaia bezala erabiltzen omen zuten. Orain tamalez, euskal balea harmarritan bakarrik ikusteko aukera daukagu.
Arnoko gurutzean
Artadia
Lehen aipatu dugun moduan Arno arte zuhaitzez(Quercus ilex) estalita dago, inguruari kolore berde ilun
berezia ematen diotelarik. Benetako altxor naturala,
beraz.
Hegal malkartsuak ditu eta sasiz josiak, ondorioz, ezin da
ibili bidezidorretatik kanpo, eta horrek mesede haundia egiten die
eremuan hain zabalduak dauden basurde, lepazuri, katajineta, orkatz edo azeriak bezalako
espezieen populazioei. Hemen behean dituzue artadi barrutikan ateratako irudi batzuk.
Olatz auzotik ateratako irudi bat
Artadi barrura sartzea oso zail egiten da askotan
Olatz auzotik behera, Mutriku aldera dauden larreak
Artadiaren beste irudi bat
Harrespil batekin egin genuen topo Arno goikaldean
Artadi barruak laberinto bihurtzen dia askotan
Oraingo honetan Arno mendiko txangoa Marta Alkalderen konpaiñian egin genuen
Olatz auzotikan hasi genuen txangoa
Ibilbidearen zati haundiak bejetazio itxiak inguratuta egiten dira.
Bidean aurkitu genuen elur zulo bat.
Hegaztiak
Sai arrea (Gyps fulvus)
Sai arrea (Gyps fulvus)
Okil berdea (Picus viridis)
Tuntun arrunta (Prunella modularis)
Negu txirta (Anthus pratensis)
Kanpatzar gailurra
Garrapoa (Sitta europaea)
Landareak
Arnoko zuhaitz ugariena arte zuhaitza (Quercus ilex) den arren, Erramua (Laurus nabilis), Gurpitza (Arbutus unedo), Erratza (Ruscus aculeatus), Karraskila (Rhamus alaternus), Hagina (Taxus baccata) edo gorostia (Ilex aquifolium) bezalako zuhaitzak ere ohikoak dira.
Maider Eta Marta landareei argazkiak ateratzen.
Kanpatzar gailurrera iristen
Urritza (Corylus avellana)
Erratza (Ruscus aculeatus)
Urre botoia- Ranunculus acris
Pulmonaria longifolia
Kanpatzar gailurrean
Anemone hepatica
Geranium robertianum
Pedicularis palustris
Kanpatzar gailurra kareharriz inguratutako ingurune malkartsu bat da
Basa azenarioa
San Jose lore goiztiarra-Primula vulgaris
Erica lusitanica
Otea-Ulex sp
Helleborus
Arno gailurrean, denera hiru tontor kateatu genituen
Tximeletak
Pararge aegeria
Pyronia tothorus
Ganepterix sp
Minois dryas
Ibilbidearen azkeneko zatian euskal herriko beste ingurune askotan ikusten ari geran bezala, matarrasa ugari ari dira egiten hemen ere eta koniferoen baso guzia goitik behera txikitzen ari dira. Hemen dituzue horietako adibide batzuk.
Eta ibilbidearen bukaera aldera, Olatz auzoan, Amerikar bisoi zuriz osatutako haztegi baten aurretik pasa ginen (Neovison vison). Haztegi hauetako bisoi Amerikarrakbere larruaz baliatzeko ekarri zituzten Ameriketatik duela 50 bat urte Europara. Haztegietatik ihes egin eta ibaien inguruan ezarri dira asko Euskal herrian. Jatun amorratua da eta lehian jartzen da bertako bisoiarekin (iraungitze arriskuan jartzen). Euskal Herriko Espezie Exotiko Inbaditzaileen Katalogoan (EEI) jasota dagoen arren Olatz auzoan ikusi genuen bezalako haztegiak oraindik martxan diraute tamalez.