Sarastarri eta Alleko mendiak Lareoko (Aralar-Ataun) urtegiaren inguruan kokatua aurkitzen diren bi gailur garaienei deitzen zaie. Ingurune oso karstikoa izanik leize zein kobazuloz beterik aurkitzen da. Ezagunenak Sarastarriko leizea eta kobazuloak izango lirateke. Azken honek kobazulo barruan aintzira bat du. Garai batean bertako artzainek, udara lehorretan aintzira honetako urak erabiltzen omen zituzten aberehen egarria asetzeko. Aintzira honen tamaina 25m luze,10m zabal eta 3m sakonerakoa omen da.
Guk osatu genuen ibilbidea kobazulo honen paretik igarotzen da, Sarastarri gainetik 400 bat metrora, hegoaldeko aurpegian, Lareoko urtegirako bidean aurkitzen da. Behin Lareoko urtegira berriro iristean, Lizarrusti aldera zuzenean joan beharrean Alleko aldera jo genuen, kilometro batzuk pagadi ederretan barrena egin ondoren, galbiderik ez duen ibilbide bat jarraituz Alleko gailurreraino iritxi ginen. Gero Alleko gailurretik zuzenean Lizarrustira jaisteko, jeitxiera honetan oso ondo kontserbatuta dagoen pagadi eder batetikan barrena pasatu ginen. Ia ibilbide guztia pagadi artean egiten da naiz zati txiki batzuetan konifero edo baso mixto pixka bat ere izan. Ondorengo sarreratxo honetan ikusi daitezke ibilbidean zehar ikusi genituen bitxikeriak.
Lareo azpiko errekaxtoaren koloreak izugarri politak zituela iruditu zitzaizkigun. Ur azpiko lurzorua burni kolorekoa da, eta ingurune orlegiarekin benetan kontraste bikaina egiten du.
Aralar barneko basoetan galtzea bezalakorik ez dago, benetan gozagarria da
Orain artean behin ere ikusi gabeko urjausi haundi batekin topo egin genuen Lareo eta Sarastarri artean, non leizezulo haundi eta zabal baten barnean ezkutatzen zen.
Hegaztiak
Sai arrea (Gyps fulvus) non nahi ikusi genituen.
Aralarko Pagadietan barrena oinez
Gipuzkoako armarrian zein inguruko beste herri askotakoetan ere azaltzen den zuhaitza da agiña. Balio kultural, natural zein zientifiko haundikoa izan arren oso bakana da gaur egun Gipuzkoan. Hala ere Aralarren nahiko erraz ikusi daiteke eta basoari bere lana egiten utzi ezkero, hau da, gizakiaren interbentziorik gabe askoz ugariago izango litzateke inguru honetan, lehen aipatu bezala, istoriak hala adierazten baidu. Horregatik beheko argazki hau ekarri nahi izan dut gogora, non gaur egun pagadiak landatu diren basoetan bera bakarrik hazten den gune askotan. Erdi aroan ingalaterrara saldu zen agin egur asko, alde batetik arkuak egiteko eta bestetik erresuma batuan kontrolpean zeuden arrantza guneetara arrantzara sartu ahal izateko agin egurretan ordaintzen zelako. Gaur egun berriz, Gipuzkoan eta Bizkaian daukagun baso kudeaketa tamalgarriaren ondorioz eta mendian gero eta abere belarjale gehiago dagoenez agiña bere onera etorri ezinik dago gure inguruan.